Αυτός που κατέχει κεφάλαιο είναι απείρως πιο δυνατός από κάποιον που δεν κατέχει. Η ισχύς δηλαδή είναι απολύτως ανάλογη του κεφαλαίου. Μικρό κεφάλαιο σημαίνει μικρή ισχύς, ενώ μεγάλο κεφάλαιο σημαίνει μεγάλη ισχύς. Κεφάλαιο διαχειρίζονται κι απ’ αυτό λαμβάνουν ισχύ καί άνθρωποι καί συστήματα. Τι είναι όμως το κεφάλαιο και ποιες είναι οι μορφές του; Κεφάλαιο είναι το υλικό ή άυλο αγαθό, που η κατοχή του δίνει σ’ αυτόν που είναι κύριός του τη δυνατότητα να επιβιώνει ευκολότερα από αυτούς που δεν είναι κύριοι αναλόγων αγαθών. Εξαιτίας του πλεονάσματος, που προκύπτει από την ευκολότερη επιβίωση, έχουμε το φαινόμενο της συγκέντρωσης πλούτου και άρα ισχύος. Αυτή η ισχύς είναι δεδομένη, εφόσον το πλεόνασμα δίνει τη δυνατότητα σ’ αυτόν που το διαχειρίζεται να ευεργετεί και άρα οι ευεργετημένοι, για να μη χάσουν τα προνόμιά τους, υπακούν στις εντολές του. Αυτή είναι η ισχύς που οδηγεί τελικά στη χρήση του κεφαλαίου εις βάρος των υπολοίπων. Αυτός που κατέχει κεφάλαιο –σε οποιαδήποτε μορφή— προσπαθεί να το ενισχύσει, ώστε να διατηρεί πάντα το πλεονέκτημα που του προσφέρει. Η αξία αυτού του πλεονεκτήματος και η προσπάθεια ενίσχυσής του οδηγεί στον ιμπεριαλισμό και στην εκμετάλλευση. Η συνέχεια είναι γνωστή, εφόσον ο άνθρωπος γοητεύεται από την εξουσία που του προσφέρει το κεφάλαιο και γρήγορα ξεχνά ότι στόχος ήταν η εύκολη επιβίωση και όχι η ματαιότητα της εξουσίας.
Οι κύριες μορφές του κεφαλαίου είναι τρεις.
Θα τις αναφέρουμε, όχι με τη σειρά απόδοσης κέρδους, αλλά με τη σειρά που η
κάθε μια από αυτές ήταν η κυρίαρχη μορφή του μέσα στην ιστορία. Οι μορφές αυτές
είναι η γη, το εργοστάσιο και η γνώση. Από την εποχή της Βαβυλώνας έως τη
βιομηχανική επανάσταση η γη ήταν η κυρίαρχη μορφή κεφαλαίου. Από τη βιομηχανική
επανάσταση έως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο ήταν το εργοστάσιο, ενώ σήμερα
είναι η γνώση. Το κύριο χαρακτηριστικό τού κεφαλαίου είναι η υψηλή αξία του σ’
οποιαδήποτε μορφή κι αν βρίσκεται. Απλά η κάθε εποχή δίνει το πλεονέκτημα σε
κάποια μορφή του εις βάρος των άλλων μορφών. Ενώ δηλαδή σε όλες τις εποχές
υπάρχουν ενεργείς όλες οι μορφές τού κεφαλαίου, η κάθε εποχή έχει τη δική της
κυρίαρχη μορφή κεφαλαίου. Στο Μεσαίωνα, για παράδειγμα, υπήρχαν οι κυρίαρχοι
φεουδάρχες, αλλά υπήρχαν κι άνθρωποι που παρήγαγαν άλλα προϊόντα που δεν
συνδέονταν με τη φύση, όπως υπήρχαν κι άνθρωποι που κατείχαν ή παρήγαγαν γνώση.
Στον αγώνα για την επικράτηση, το μίσος και οι συγκρούσεις εξελίσσονται στο
σύνολο των επιπέδων. Οι κεφαλαιοκράτες δεν μισούν μόνο τους φτωχούς ανθρώπους,
βλέποντάς τους σαν εχθρούς, αλλά μισούνται και μεταξύ τους. Οι κύριοι του
κεφαλαίου της μορφής που τη δεδομένη στιγμή έχει την υπεροχή, προσπαθούν με
κάθε τρόπο και μέσο να διατηρήσουν την κατάσταση στο επίπεδο που τους συμφέρει.
Συμφέρον τους είναι να αποκλείσουν από την εξουσία όλους τους πιθανούς
μνηστήρες. Γι’ αυτόν το λόγο στο Μεσαίωνα οι φεουδάρχες πολεμούσαν τους
κεφαλαιοκράτες της παραγωγής και της γνώσης·
για να διατηρούν την υπεροχή. Μετά τη βιομηχανική επανάσταση αντιστράφηκαν οι
όροι και οι φεουδάρχες παραμερίστηκαν. Σήμερα την υπεροχή την έχουν οι κύριοι
της γνώσης.
Θα τις αναφέρουμε, όχι με τη σειρά απόδοσης κέρδους, αλλά με τη σειρά που η
κάθε μια από αυτές ήταν η κυρίαρχη μορφή του μέσα στην ιστορία. Οι μορφές αυτές
είναι η γη, το εργοστάσιο και η γνώση. Από την εποχή της Βαβυλώνας έως τη
βιομηχανική επανάσταση η γη ήταν η κυρίαρχη μορφή κεφαλαίου. Από τη βιομηχανική
επανάσταση έως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο ήταν το εργοστάσιο, ενώ σήμερα
είναι η γνώση. Το κύριο χαρακτηριστικό τού κεφαλαίου είναι η υψηλή αξία του σ’
οποιαδήποτε μορφή κι αν βρίσκεται. Απλά η κάθε εποχή δίνει το πλεονέκτημα σε
κάποια μορφή του εις βάρος των άλλων μορφών. Ενώ δηλαδή σε όλες τις εποχές
υπάρχουν ενεργείς όλες οι μορφές τού κεφαλαίου, η κάθε εποχή έχει τη δική της
κυρίαρχη μορφή κεφαλαίου. Στο Μεσαίωνα, για παράδειγμα, υπήρχαν οι κυρίαρχοι
φεουδάρχες, αλλά υπήρχαν κι άνθρωποι που παρήγαγαν άλλα προϊόντα που δεν
συνδέονταν με τη φύση, όπως υπήρχαν κι άνθρωποι που κατείχαν ή παρήγαγαν γνώση.
Στον αγώνα για την επικράτηση, το μίσος και οι συγκρούσεις εξελίσσονται στο
σύνολο των επιπέδων. Οι κεφαλαιοκράτες δεν μισούν μόνο τους φτωχούς ανθρώπους,
βλέποντάς τους σαν εχθρούς, αλλά μισούνται και μεταξύ τους. Οι κύριοι του
κεφαλαίου της μορφής που τη δεδομένη στιγμή έχει την υπεροχή, προσπαθούν με
κάθε τρόπο και μέσο να διατηρήσουν την κατάσταση στο επίπεδο που τους συμφέρει.
Συμφέρον τους είναι να αποκλείσουν από την εξουσία όλους τους πιθανούς
μνηστήρες. Γι’ αυτόν το λόγο στο Μεσαίωνα οι φεουδάρχες πολεμούσαν τους
κεφαλαιοκράτες της παραγωγής και της γνώσης·
για να διατηρούν την υπεροχή. Μετά τη βιομηχανική επανάσταση αντιστράφηκαν οι
όροι και οι φεουδάρχες παραμερίστηκαν. Σήμερα την υπεροχή την έχουν οι κύριοι
της γνώσης.
Σ’ αυτόν τον πόλεμο μεταξύ των
κεφαλαιοκρατών καθοριστικό ρόλο παίζει η ίδια η εξουσία. Κεφαλαιοκράτες και
εξουσία έχουν μια ιδιόμορφη και αμφίδρομη σχέση. Οι κεφαλαιοκράτες δεν
αποτελούν ένα ομοιογενές σύνολο, παρά χωρίζονται σε υποσύνολα, που τα μέλη τους
συσπειρώνουν τα συμφέροντά τους γύρω από τη μορφή του κεφαλαίου που κατέχουν.
Αυτά τα υποσύνολα αγωνίζονται ενωμένα μόνο εναντίον των απλών ανθρώπων. Σ’ όλες
τις άλλες περιπτώσεις συγκρούονται μεταξύ τους για να πάρουν την εξουσία, ώστε
να επιβάλλουν ως κυρίαρχη μορφή κεφαλαίου τη δική τους. Πρακτικά, από την άλλη
πλευρά, η εξουσία ασκείται απ’ αυτούς που κατέχουν την κυρίαρχη μορφή κεφαλαίου
κι ελέγχουν τους υπόλοιπους. Εξαιτίας αυτής της σχέσης μεταξύ κεφαλαιοκρατών
και εξουσίας παρατηρείται το εξής φαινόμενο: Όταν υπάρχει ανατροπή των
κρατούντων, αυτοί, για να μη χάσουν την επαφή με την εξουσία, αλλάζουν τη μορφή
του κεφαλαίου τους κι εγκαταλείπουν την προηγούμενη. Η νικήτρια μορφή του
κεφαλαίου αποδίδει το μεγαλύτερο κέρδος και όποιος δεν το αντιληφθεί εγκαίρως
κινδυνεύει να βρεθεί εκτός εξουσίας. Οι κυρίαρχοι φεουδάρχες έγιναν εγκαίρως
βιομήχανοι και στη συνέχεια κύριοι γνώσης. Η τελευταία πράξη αυτών που
ανατρέπονται είναι να δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες, ώστε η αλλαγή του
κεφαλαίου να έχει γι’ αυτούς το μικρότερο δυνατό κόστος, να μην αλλάζει
δραματικά τους συσχετισμούς δυνάμεων μεταξύ των ισχυρών και να γίνει με απόλυτη
ασφάλεια. Ο απλός άνθρωπος έχει πρόσβαση μόνο στη μορφή τού κεφαλαίου που
εγκαταλείπουν οι ισχυροί και άρα όταν παύει αυτή η μορφή να συνδέεται με την
εξουσία. Σήμερα, για όλους αυτούς τους λόγους, οι άνθρωποι που κυβερνούν τον
κόσμο έχουν συσπειρώσει τα συμφέροντά τους γύρω από τη γνώση, ενώ οι απλοί
άνθρωποι έχουν δικαίωμα πλέον να κατέχουν, είτε γη είτε εργοστάσια.
κεφαλαιοκρατών καθοριστικό ρόλο παίζει η ίδια η εξουσία. Κεφαλαιοκράτες και
εξουσία έχουν μια ιδιόμορφη και αμφίδρομη σχέση. Οι κεφαλαιοκράτες δεν
αποτελούν ένα ομοιογενές σύνολο, παρά χωρίζονται σε υποσύνολα, που τα μέλη τους
συσπειρώνουν τα συμφέροντά τους γύρω από τη μορφή του κεφαλαίου που κατέχουν.
Αυτά τα υποσύνολα αγωνίζονται ενωμένα μόνο εναντίον των απλών ανθρώπων. Σ’ όλες
τις άλλες περιπτώσεις συγκρούονται μεταξύ τους για να πάρουν την εξουσία, ώστε
να επιβάλλουν ως κυρίαρχη μορφή κεφαλαίου τη δική τους. Πρακτικά, από την άλλη
πλευρά, η εξουσία ασκείται απ’ αυτούς που κατέχουν την κυρίαρχη μορφή κεφαλαίου
κι ελέγχουν τους υπόλοιπους. Εξαιτίας αυτής της σχέσης μεταξύ κεφαλαιοκρατών
και εξουσίας παρατηρείται το εξής φαινόμενο: Όταν υπάρχει ανατροπή των
κρατούντων, αυτοί, για να μη χάσουν την επαφή με την εξουσία, αλλάζουν τη μορφή
του κεφαλαίου τους κι εγκαταλείπουν την προηγούμενη. Η νικήτρια μορφή του
κεφαλαίου αποδίδει το μεγαλύτερο κέρδος και όποιος δεν το αντιληφθεί εγκαίρως
κινδυνεύει να βρεθεί εκτός εξουσίας. Οι κυρίαρχοι φεουδάρχες έγιναν εγκαίρως
βιομήχανοι και στη συνέχεια κύριοι γνώσης. Η τελευταία πράξη αυτών που
ανατρέπονται είναι να δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες, ώστε η αλλαγή του
κεφαλαίου να έχει γι’ αυτούς το μικρότερο δυνατό κόστος, να μην αλλάζει
δραματικά τους συσχετισμούς δυνάμεων μεταξύ των ισχυρών και να γίνει με απόλυτη
ασφάλεια. Ο απλός άνθρωπος έχει πρόσβαση μόνο στη μορφή τού κεφαλαίου που
εγκαταλείπουν οι ισχυροί και άρα όταν παύει αυτή η μορφή να συνδέεται με την
εξουσία. Σήμερα, για όλους αυτούς τους λόγους, οι άνθρωποι που κυβερνούν τον
κόσμο έχουν συσπειρώσει τα συμφέροντά τους γύρω από τη γνώση, ενώ οι απλοί
άνθρωποι έχουν δικαίωμα πλέον να κατέχουν, είτε γη είτε εργοστάσια.
Αυτό που μας ενδιαφέρει τώρα είναι να
καταλάβουμε πώς το κεφάλαιο δίνει την ισχύ, ώστε ο κεφαλαιοκράτης, είτε σύστημα
είτε άνθρωπος, να εκφράζει μια επιθυμία και όσοι αντιστέκονται σ’ αυτήν να
καταστρέφονται. Πρέπει να καταλάβουμε δηλαδή πώς λειτουργούν τα θηρία. Όταν το
κεφάλαιο ήταν η γη, ισχυροί ήταν αυτοί που κατείχαν τα πλούσια κομμάτια της. Τα
πλούσια μέρη συντηρούσαν μεγάλους πληθυσμούς και κατά συνέπεια μεγάλους στρατούς,
που προστάτευαν τα κεκτημένα κι απειλούσαν τον περίγυρο με πόλεμο. Μέχρι όμως
να πραγματοποιηθεί η σύγκρουση υπάρχει ένα μεσοδιάστημα όπου οι απειλές κάνουν
τον περίγυρο ελεγχόμενο. Το πλούσιο σύστημα απειλεί τον περίγυρό του, όταν
λειτουργεί μ’ έναν τρόπο που δεν είναι επιθυμητός. Αυτό ακριβώς είναι ο
ιμπεριαλισμός. Ο περίγυρος φοβάται, γιατί ο ισχυρός είναι ένα θηρίο, που μπορεί
όχι απλά να τον εξασθενίσει, αλλά να τον καταστρέψει. Το ισχυρό σύστημα,
εξαιτίας του κεφαλαίου του, έχει τη δυνατότητα ν’ αρπάξει το κεφάλαιο του πιο
αδύναμου, με αποτέλεσμα να τον καταστρέψει. Το θηρίο είναι πραγματικό και όχι
“Virtual”, γιατί δεν μπορείς να το αγνοήσεις. Δεν μπορείς να
αγνοήσεις κάποιον που έχει τη δυνατότητα να σε εξοντώσει. Τα συστήματα, όταν
κυρίαρχη μορφή κεφαλαίου είναι η γη, δεν μπορούν να αγνοούν τις εντολές των
ισχυροτέρων. Κινδυνεύουν με πόλεμο και προσάρτηση. Το ίδιο συμβαίνει και στο
επίπεδο των ανθρώπων. Τους φεουδάρχες δεν μπορείς να τους αγνοείς. Αν
επιχειρήσεις σύγκρουση μ’ αυτούς, γίνεται προβληματική υπόθεση ακόμα και η
επιβίωση. Σ’ αυτό ας προσθέσει κάποιος και το γεγονός ότι οι φεουδάρχες μεταξύ
τους, λόγω συμφερόντων, είναι φίλοι και αλληλοϋποστηρίζονται όταν
αμφισβητούνται.
καταλάβουμε πώς το κεφάλαιο δίνει την ισχύ, ώστε ο κεφαλαιοκράτης, είτε σύστημα
είτε άνθρωπος, να εκφράζει μια επιθυμία και όσοι αντιστέκονται σ’ αυτήν να
καταστρέφονται. Πρέπει να καταλάβουμε δηλαδή πώς λειτουργούν τα θηρία. Όταν το
κεφάλαιο ήταν η γη, ισχυροί ήταν αυτοί που κατείχαν τα πλούσια κομμάτια της. Τα
πλούσια μέρη συντηρούσαν μεγάλους πληθυσμούς και κατά συνέπεια μεγάλους στρατούς,
που προστάτευαν τα κεκτημένα κι απειλούσαν τον περίγυρο με πόλεμο. Μέχρι όμως
να πραγματοποιηθεί η σύγκρουση υπάρχει ένα μεσοδιάστημα όπου οι απειλές κάνουν
τον περίγυρο ελεγχόμενο. Το πλούσιο σύστημα απειλεί τον περίγυρό του, όταν
λειτουργεί μ’ έναν τρόπο που δεν είναι επιθυμητός. Αυτό ακριβώς είναι ο
ιμπεριαλισμός. Ο περίγυρος φοβάται, γιατί ο ισχυρός είναι ένα θηρίο, που μπορεί
όχι απλά να τον εξασθενίσει, αλλά να τον καταστρέψει. Το ισχυρό σύστημα,
εξαιτίας του κεφαλαίου του, έχει τη δυνατότητα ν’ αρπάξει το κεφάλαιο του πιο
αδύναμου, με αποτέλεσμα να τον καταστρέψει. Το θηρίο είναι πραγματικό και όχι
“Virtual”, γιατί δεν μπορείς να το αγνοήσεις. Δεν μπορείς να
αγνοήσεις κάποιον που έχει τη δυνατότητα να σε εξοντώσει. Τα συστήματα, όταν
κυρίαρχη μορφή κεφαλαίου είναι η γη, δεν μπορούν να αγνοούν τις εντολές των
ισχυροτέρων. Κινδυνεύουν με πόλεμο και προσάρτηση. Το ίδιο συμβαίνει και στο
επίπεδο των ανθρώπων. Τους φεουδάρχες δεν μπορείς να τους αγνοείς. Αν
επιχειρήσεις σύγκρουση μ’ αυτούς, γίνεται προβληματική υπόθεση ακόμα και η
επιβίωση. Σ’ αυτό ας προσθέσει κάποιος και το γεγονός ότι οι φεουδάρχες μεταξύ
τους, λόγω συμφερόντων, είναι φίλοι και αλληλοϋποστηρίζονται όταν
αμφισβητούνται.
Τα ίδια ακριβώς συμβαίνουν και όταν το
κεφάλαιο συνδέεται με την έννοια της παραγωγής τού δευτερογενή τομέα και άρα
ταυτίζεται με τα εργοστάσια. Ισχυρό σύστημα είναι εκείνο που έχει μεγάλη
βιομηχανική παραγωγή και δραστηριοποιείται σε όλους σχεδόν τους τομείς. Όπως
και στην προηγούμενη περίπτωση το θηρίο αυτό δεν είναι “Virtual”,
γιατί, κάθε φορά που δεν ευθυγραμμίζεσαι με τις εντολές του, σε καταστρέφει. Η
καταστροφή που αναφέρουμε σ’ αυτήν την περίπτωση είναι πιο περίπλοκη και δεν
περιορίζεται στην προσάρτηση μέσω ενός πολέμου. Αυτός είναι και ο λόγος που
μετά τη βιομηχανική επανάσταση οι πόλεμοι έγιναν πιο σύνθετοι και δεν
παρατηρούνται μετά τη λήξη τους θεαματικές αλλαγές συνόρων.
κεφάλαιο συνδέεται με την έννοια της παραγωγής τού δευτερογενή τομέα και άρα
ταυτίζεται με τα εργοστάσια. Ισχυρό σύστημα είναι εκείνο που έχει μεγάλη
βιομηχανική παραγωγή και δραστηριοποιείται σε όλους σχεδόν τους τομείς. Όπως
και στην προηγούμενη περίπτωση το θηρίο αυτό δεν είναι “Virtual”,
γιατί, κάθε φορά που δεν ευθυγραμμίζεσαι με τις εντολές του, σε καταστρέφει. Η
καταστροφή που αναφέρουμε σ’ αυτήν την περίπτωση είναι πιο περίπλοκη και δεν
περιορίζεται στην προσάρτηση μέσω ενός πολέμου. Αυτός είναι και ο λόγος που
μετά τη βιομηχανική επανάσταση οι πόλεμοι έγιναν πιο σύνθετοι και δεν
παρατηρούνται μετά τη λήξη τους θεαματικές αλλαγές συνόρων.
Χωρίς να εμβαθύνουμε ιδιαίτερα, θα
εξετάσουμε εν συντομία τις παραμέτρους που μας ενδιαφέρουν και είναι η βούληση
και η δυνατότητα των θηρίων να καταστρέφουν. Όπως και στην προηγούμενη
περίπτωση, το ισχυρό σύστημα ελέγχει τις επιλογές του ασθενέστερου. Το
παρακολουθεί συνέχεια και δημιουργεί τις σχέσεις εξάρτησης που το ευνοούν. Αυτό
σημαίνει το εξής απλό: Το ισχυρό, στηριζόμενο στη βιομηχανική παραγωγή,
δημιουργεί πελατειακές σχέσεις με το ασθενέστερο. Ο ισχυρός παράγει και ο
ασθενής καταναλώνει αυτά που του προσφέρουν. Ο ιμπεριαλισμός σ’ αυτό το σημείο
έχει ως στόχο να διατηρεί αυτήν την κατάσταση στο επίπεδο που ευνοεί τον
ισχυρό. Ο ασθενής δηλαδή ελέγχεται, ώστε να μην αναπτυχθεί βιομηχανικά και
απειλήσει τις αγορές του ισχυρού ή τείνει προς την αποστασιοποίηση λόγω
αυτοδυναμίας. Το θηρίο είναι πραγματικό, γιατί οι απειλές του οδηγούν στην
καταστροφή. Όταν ο ασθενής δεν κάνει ό,τι του υποδεικνύουν, με μία και μόνο
απόφαση του ισχυρού αντιμετωπίζει προβλήματα. Όταν ο ισχυρός έχει φροντίσει το
σύνολο της υποδομής τού ασθενή να στηρίζεται στη δική του βιομηχανική παραγωγή,
εννοείται ότι υπάρχει ανάγκη συνεχούς στήριξης. Ο ισχυρός παράγει τα “αναλώσιμα”
που απαιτούνται για τη λειτουργία της “μηχανής” του ασθενούς κι αυτό
σημαίνει ότι με μια απόφαση αυτά δεν φτάνουν ποτέ στον προορισμό τους.
εξετάσουμε εν συντομία τις παραμέτρους που μας ενδιαφέρουν και είναι η βούληση
και η δυνατότητα των θηρίων να καταστρέφουν. Όπως και στην προηγούμενη
περίπτωση, το ισχυρό σύστημα ελέγχει τις επιλογές του ασθενέστερου. Το
παρακολουθεί συνέχεια και δημιουργεί τις σχέσεις εξάρτησης που το ευνοούν. Αυτό
σημαίνει το εξής απλό: Το ισχυρό, στηριζόμενο στη βιομηχανική παραγωγή,
δημιουργεί πελατειακές σχέσεις με το ασθενέστερο. Ο ισχυρός παράγει και ο
ασθενής καταναλώνει αυτά που του προσφέρουν. Ο ιμπεριαλισμός σ’ αυτό το σημείο
έχει ως στόχο να διατηρεί αυτήν την κατάσταση στο επίπεδο που ευνοεί τον
ισχυρό. Ο ασθενής δηλαδή ελέγχεται, ώστε να μην αναπτυχθεί βιομηχανικά και
απειλήσει τις αγορές του ισχυρού ή τείνει προς την αποστασιοποίηση λόγω
αυτοδυναμίας. Το θηρίο είναι πραγματικό, γιατί οι απειλές του οδηγούν στην
καταστροφή. Όταν ο ασθενής δεν κάνει ό,τι του υποδεικνύουν, με μία και μόνο
απόφαση του ισχυρού αντιμετωπίζει προβλήματα. Όταν ο ισχυρός έχει φροντίσει το
σύνολο της υποδομής τού ασθενή να στηρίζεται στη δική του βιομηχανική παραγωγή,
εννοείται ότι υπάρχει ανάγκη συνεχούς στήριξης. Ο ισχυρός παράγει τα “αναλώσιμα”
που απαιτούνται για τη λειτουργία της “μηχανής” του ασθενούς κι αυτό
σημαίνει ότι με μια απόφαση αυτά δεν φτάνουν ποτέ στον προορισμό τους.
Ένα σύστημα με τέτοια προβλήματα πανικοβάλλεται
εύκολα και με πολλούς τρόπους. Ο πιο συνηθισμένος είναι ο ισχυρός να ενισχύσει
τους επίσης ελεγχόμενους και πάντα επιθετικούς γείτονες του ασθενή. Στην οριακή
περίπτωση που ο απείθαρχος δεν συμμορφώνεται, υπάρχει η άμεση απειλή του
πολέμου, όπου τα πράγματα είναι εύκολα για τον ισχυρό. Κανένας δεν αντέχει έναν
πόλεμο μ’ αυτόν που του προμηθεύει τα όπλα που χρησιμοποιεί. Καμία πολεμική
“μηχανή” δεν λειτουργεί χωρίς την υλικοτεχνική υποστήριξη που παρέχει
η ισχυρή βιομηχανία. Σ’ ό,τι αφορά την αλλαγή συνόρων που αναφέραμε και η οποία
έχει σχέση με τη γη, συμβαίνει το εξής απλό: Όταν υπάρχει εργοστάσιο, η γη
είναι ευτελής μορφή κεφαλαίου. Ο ισχυρός δεν διεκδικεί τη γη του ασθενούς,
γιατί δεν έχει όφελος από την εξόντωσή του. Στόχος είναι ο ασθενής να έχει υπό
την κατοχή του μια μορφή κεφαλαίου (την ευτελέστερη) γιατί πελάτης χωρίς χρήμα
παύει να είναι πελάτης. Τα ίδια ισχύουν και στο επίπεδο των ανθρώπων. Ο
άνθρωπος‑θηρίο, που είναι ο βιομήχανος, είναι πραγματικό θηρίο, γιατί μπορεί ν’
απειλήσει με εξόντωση τον αδύναμο άνθρωπο. Μπορεί να τον απειλήσει με απόλυση,
που οδηγεί κατευθείαν στην εξαθλίωση. Μπορεί σ’ αυτήν την περίπτωση να
προτείνει στους φίλους του βιομηχάνους να αρνηθούν να τον προσλάβουν στα δικά
τους εργοστάσια. Σ’ ό,τι αφορά τον κατώτερο κεφαλαιοκράτη της γης, μπορεί να
του αρνηθεί την πώληση εξοπλισμού που βελτιώνει την παραγωγή του και αυξάνει τα
κέρδη του. Μπορεί δηλαδή να τον καταστρέψει μειώνοντας την ανταγωνιστικότητά
του.
εύκολα και με πολλούς τρόπους. Ο πιο συνηθισμένος είναι ο ισχυρός να ενισχύσει
τους επίσης ελεγχόμενους και πάντα επιθετικούς γείτονες του ασθενή. Στην οριακή
περίπτωση που ο απείθαρχος δεν συμμορφώνεται, υπάρχει η άμεση απειλή του
πολέμου, όπου τα πράγματα είναι εύκολα για τον ισχυρό. Κανένας δεν αντέχει έναν
πόλεμο μ’ αυτόν που του προμηθεύει τα όπλα που χρησιμοποιεί. Καμία πολεμική
“μηχανή” δεν λειτουργεί χωρίς την υλικοτεχνική υποστήριξη που παρέχει
η ισχυρή βιομηχανία. Σ’ ό,τι αφορά την αλλαγή συνόρων που αναφέραμε και η οποία
έχει σχέση με τη γη, συμβαίνει το εξής απλό: Όταν υπάρχει εργοστάσιο, η γη
είναι ευτελής μορφή κεφαλαίου. Ο ισχυρός δεν διεκδικεί τη γη του ασθενούς,
γιατί δεν έχει όφελος από την εξόντωσή του. Στόχος είναι ο ασθενής να έχει υπό
την κατοχή του μια μορφή κεφαλαίου (την ευτελέστερη) γιατί πελάτης χωρίς χρήμα
παύει να είναι πελάτης. Τα ίδια ισχύουν και στο επίπεδο των ανθρώπων. Ο
άνθρωπος‑θηρίο, που είναι ο βιομήχανος, είναι πραγματικό θηρίο, γιατί μπορεί ν’
απειλήσει με εξόντωση τον αδύναμο άνθρωπο. Μπορεί να τον απειλήσει με απόλυση,
που οδηγεί κατευθείαν στην εξαθλίωση. Μπορεί σ’ αυτήν την περίπτωση να
προτείνει στους φίλους του βιομηχάνους να αρνηθούν να τον προσλάβουν στα δικά
τους εργοστάσια. Σ’ ό,τι αφορά τον κατώτερο κεφαλαιοκράτη της γης, μπορεί να
του αρνηθεί την πώληση εξοπλισμού που βελτιώνει την παραγωγή του και αυξάνει τα
κέρδη του. Μπορεί δηλαδή να τον καταστρέψει μειώνοντας την ανταγωνιστικότητά
του.
Συνοψίζοντας τα όσα είπαμε για τις δύο
αυτές περιπτώσεις κεφαλαίου βλέπουμε τα εξής: Ανάλογα με την ποσότητα κεφαλαίου
που έχει ο καθένας στην κατοχή του, χαρακτηρίζεται ως ισχυρός ή ασθενής. Ο
ισχυρός πάντα παρακολουθεί τον ασθενή, ώστε να μην αλλάξουν οι συσχετισμοί.
Όταν επιχειρείται μια τέτοια ανατροπή ακολουθεί πόλεμος, που στην ουσία έχει ως
στόχο τον επαναμοιρασμό του κεφαλαίου. Ο νικητής, που σχεδόν πάντα είναι ο
ισχυρός, σώζει το κεφάλαιό του και, ανάλογα με τη μορφή τού κεφαλαίου τού
αντιπάλου που έχει ως στόχο, είτε αποσπά το κεφάλαιο του ηττημένου είτε το
καταστρέφει. Στην περίπτωση της γης υπάρχει απόσπαση, ενώ στην περίπτωση του
εργοστασίου καταστροφή του. Αυτό που πρέπει να έχει υπόψη του ο αναγνώστης
είναι ότι καί στις δύο αυτές περιπτώσεις το κεφάλαιο έχει υλική μορφή και η
διαφορά μεταξύ των κεφαλαιοκρατών είναι ποσοτική· επιπλέον το κεφάλαιο για τον καθένα από αυτούς βρίσκεται
προστατευμένο εντός των συνόρων του. Τα θηρία, δηλαδή, έχουν τη δύναμή τους
μέσα στα σπλάχνα τους και δεν μπορείς να τα αγνοήσεις ή να τα καταστρέψεις,
χωρίς να έρθεις σε σύγκρουση μ’ αυτά και άρα χωρίς βία. Πρέπει δηλαδή με βία να
αποσπάσεις τα αγαθά που τους δίνουν ισχύ κι επιπλέον αυτά τα αγαθά να τα θέσεις
υπό την κυριότητά σου, εάν επιθυμείς ν’ αλλάξεις τον τρόπο χρήσης της ισχύος
που προσφέρουν. Δεν είναι αφηρημένη η μορφή τους, ώστε, είτε να μην τα έχει
κανένας υπό την κυριότητά του –επειδή κάποιος τα εξαφάνισε— είτε να ανήκουν σε
όλους.
αυτές περιπτώσεις κεφαλαίου βλέπουμε τα εξής: Ανάλογα με την ποσότητα κεφαλαίου
που έχει ο καθένας στην κατοχή του, χαρακτηρίζεται ως ισχυρός ή ασθενής. Ο
ισχυρός πάντα παρακολουθεί τον ασθενή, ώστε να μην αλλάξουν οι συσχετισμοί.
Όταν επιχειρείται μια τέτοια ανατροπή ακολουθεί πόλεμος, που στην ουσία έχει ως
στόχο τον επαναμοιρασμό του κεφαλαίου. Ο νικητής, που σχεδόν πάντα είναι ο
ισχυρός, σώζει το κεφάλαιό του και, ανάλογα με τη μορφή τού κεφαλαίου τού
αντιπάλου που έχει ως στόχο, είτε αποσπά το κεφάλαιο του ηττημένου είτε το
καταστρέφει. Στην περίπτωση της γης υπάρχει απόσπαση, ενώ στην περίπτωση του
εργοστασίου καταστροφή του. Αυτό που πρέπει να έχει υπόψη του ο αναγνώστης
είναι ότι καί στις δύο αυτές περιπτώσεις το κεφάλαιο έχει υλική μορφή και η
διαφορά μεταξύ των κεφαλαιοκρατών είναι ποσοτική· επιπλέον το κεφάλαιο για τον καθένα από αυτούς βρίσκεται
προστατευμένο εντός των συνόρων του. Τα θηρία, δηλαδή, έχουν τη δύναμή τους
μέσα στα σπλάχνα τους και δεν μπορείς να τα αγνοήσεις ή να τα καταστρέψεις,
χωρίς να έρθεις σε σύγκρουση μ’ αυτά και άρα χωρίς βία. Πρέπει δηλαδή με βία να
αποσπάσεις τα αγαθά που τους δίνουν ισχύ κι επιπλέον αυτά τα αγαθά να τα θέσεις
υπό την κυριότητά σου, εάν επιθυμείς ν’ αλλάξεις τον τρόπο χρήσης της ισχύος
που προσφέρουν. Δεν είναι αφηρημένη η μορφή τους, ώστε, είτε να μην τα έχει
κανένας υπό την κυριότητά του –επειδή κάποιος τα εξαφάνισε— είτε να ανήκουν σε
όλους.
Τελευταία αφήσαμε την πιο σύνθετη μορφή
κεφαλαίου, που είναι η γνώση, ώστε να καταλάβουμε τι συμβαίνει μ’ αυτήν και να
τη συγκρίνουμε με τις άλλες δύο μορφές κεφαλαίου. Η ιδιαιτερότητα αυτής της
μορφής κεφαλαίου έχει σχέση με την ισχύ της, που αυξομειώνεται ανάλογα με τη
χρήση της. Δεν έχει σε καμιά περίπτωση τη σταθερότητα των άλλων μορφών
κεφαλαίου, παρά εξαρτάται από το χειρισμό της. Μπορεί δηλαδή να έχει ισχύ όση
χίλια εργοστάσια και με λανθασμένη χρήση της αυτή η ισχύς να γίνει αέρας. Όταν
προστατεύεται η αξία της υπάρχει και η αντίστοιχη ισχύς και άρα υπάρχει
δυνατότητα να λειτουργεί ο κάτοχός της σαν θηρίο. Μπορεί δηλαδή ο ισχυρός που
την κατέχει να ελέγχει τον ασθενή και να τον απειλεί. Πώς όμως μπορεί να
απειλήσει κάποιος με μέσο τη γνώση; Σε αντίθεση με τις άλλες μορφές κεφαλαίου
δεν απειλείς με το τι μπορείς να κάνεις εις βάρος κάποιου άλλου, αλλά με το τι
θα συμβεί σ’ εκείνον αν δεν τον βοηθήσεις με τη γνώση σου. Δημιουργείς δηλαδή
εκείνες τις συνθήκες‑πλαίσιο, που, όταν λειτουργεί κάποιος μέσα σ’ αυτές, σ’
έχει ανάγκη.
κεφαλαίου, που είναι η γνώση, ώστε να καταλάβουμε τι συμβαίνει μ’ αυτήν και να
τη συγκρίνουμε με τις άλλες δύο μορφές κεφαλαίου. Η ιδιαιτερότητα αυτής της
μορφής κεφαλαίου έχει σχέση με την ισχύ της, που αυξομειώνεται ανάλογα με τη
χρήση της. Δεν έχει σε καμιά περίπτωση τη σταθερότητα των άλλων μορφών
κεφαλαίου, παρά εξαρτάται από το χειρισμό της. Μπορεί δηλαδή να έχει ισχύ όση
χίλια εργοστάσια και με λανθασμένη χρήση της αυτή η ισχύς να γίνει αέρας. Όταν
προστατεύεται η αξία της υπάρχει και η αντίστοιχη ισχύς και άρα υπάρχει
δυνατότητα να λειτουργεί ο κάτοχός της σαν θηρίο. Μπορεί δηλαδή ο ισχυρός που
την κατέχει να ελέγχει τον ασθενή και να τον απειλεί. Πώς όμως μπορεί να
απειλήσει κάποιος με μέσο τη γνώση; Σε αντίθεση με τις άλλες μορφές κεφαλαίου
δεν απειλείς με το τι μπορείς να κάνεις εις βάρος κάποιου άλλου, αλλά με το τι
θα συμβεί σ’ εκείνον αν δεν τον βοηθήσεις με τη γνώση σου. Δημιουργείς δηλαδή
εκείνες τις συνθήκες‑πλαίσιο, που, όταν λειτουργεί κάποιος μέσα σ’ αυτές, σ’
έχει ανάγκη.
Για να γίνει αυτό κατανοητό θα δούμε ένα
παράδειγμα. Έστω ότι κάποιος πάσχει από μια ασθένεια και για να ζήσει
απαιτείται ειδική θεραπευτική αγωγή. Ο γιατρός που αναλαμβάνει αυτήν την αγωγή
δεν έχει όπλα, αλλά μπορεί να απειλήσει με εξόντωση. Ο ασθενής κάνει απόλυτα
ό,τι του υποδεικνύουν, γιατί στην αντίθετη περίπτωση δεν μπορεί να ελπίζει ότι
θα ζήσει. Η γνώση, που είναι το κεφάλαιο του γιατρού, δίνει τη διαφορά ισχύος,
που μπορεί να μετατρέψει το γιατρό σε θηρίο. Αν τώρα τις θέσεις του γιατρού και
του ασθενούς τις πάρουν συστήματα, έχουμε το φαινόμενο του ιμπεριαλισμού. Τι
γίνεται όμως στην περίπτωση που ο γιατρός αποκαλύψει τις γνώσεις του στον
ασθενή. Το κεφάλαιο γίνεται κοινό και ναι μεν δεν χάνει την αξία του, αλλά ο
γιατρός παύει να έχει την παραμικρή ισχύ. Ενώ δηλαδή στην περίπτωση της γης ή
του εργοστασίου καμία λανθασμένη τακτική δεν εξανεμίζει την ισχύ του κεφαλαίου,
στην περίπτωση της γνώσης δεν ισχύει το ίδιο. Το εργοστάσιο ή η γη έχουν
σταθερή ισχύ και η σύγκρουση γίνεται, γιατί αυτή η ισχύς προσφέρεται
αποκλειστικά σ’ αυτόν που τα έχει υπό την κατοχή του. Η γνώση, αν κοινοποιηθεί,
μοιράζεται σ’ όλους εξίσου, χωρίς να απαιτείται σύγκρουση. Αυτό σημαίνει ότι
δεν μπορείς να πάρεις πίσω αυτό που έδωσες κατά λάθος, ούτε μπορείς να
αφαιρέσεις από κάποιον το κεφάλαιο που διαχειρίζεται όταν αυτό είναι γνώση. Η
γνώση δεν έχει υλική υπόσταση, ώστε να είναι δυνατή η αφαίρεσή της από τον
κάτοχό της, με αποτέλεσμα αυτός να τη στερηθεί. Ο ισχυρός, δηλαδή, είναι
ισχυρός όσο υπάρχει η ποσοτική διαφορά σ’ ό,τι αφορά το κεφάλαιο‑γνώση, αλλά
δεν μπορεί να ελέγχει πάντα αυτή τη διαφορά. Δεν αρκεί μόνο να μην κοινοποιείς
τη γνώση που κατέχεις. Ο κίνδυνος είναι γενικότερος, γιατί δεν μπορείς να περιορίσεις
τον άλλο να σκέπτεται και άρα να γεννά κεφάλαιο‑γνώση και ούτε μπορείς να
ελέγχεις τι γνωρίζει και άρα πότε απειλεί. Αυτός γνωρίζει πότε είναι αρκετά
ισχυρός για ν’ αμφισβητήσει —και άρα να επιτεθεί— και εσύ απλά περιμένεις.
παράδειγμα. Έστω ότι κάποιος πάσχει από μια ασθένεια και για να ζήσει
απαιτείται ειδική θεραπευτική αγωγή. Ο γιατρός που αναλαμβάνει αυτήν την αγωγή
δεν έχει όπλα, αλλά μπορεί να απειλήσει με εξόντωση. Ο ασθενής κάνει απόλυτα
ό,τι του υποδεικνύουν, γιατί στην αντίθετη περίπτωση δεν μπορεί να ελπίζει ότι
θα ζήσει. Η γνώση, που είναι το κεφάλαιο του γιατρού, δίνει τη διαφορά ισχύος,
που μπορεί να μετατρέψει το γιατρό σε θηρίο. Αν τώρα τις θέσεις του γιατρού και
του ασθενούς τις πάρουν συστήματα, έχουμε το φαινόμενο του ιμπεριαλισμού. Τι
γίνεται όμως στην περίπτωση που ο γιατρός αποκαλύψει τις γνώσεις του στον
ασθενή. Το κεφάλαιο γίνεται κοινό και ναι μεν δεν χάνει την αξία του, αλλά ο
γιατρός παύει να έχει την παραμικρή ισχύ. Ενώ δηλαδή στην περίπτωση της γης ή
του εργοστασίου καμία λανθασμένη τακτική δεν εξανεμίζει την ισχύ του κεφαλαίου,
στην περίπτωση της γνώσης δεν ισχύει το ίδιο. Το εργοστάσιο ή η γη έχουν
σταθερή ισχύ και η σύγκρουση γίνεται, γιατί αυτή η ισχύς προσφέρεται
αποκλειστικά σ’ αυτόν που τα έχει υπό την κατοχή του. Η γνώση, αν κοινοποιηθεί,
μοιράζεται σ’ όλους εξίσου, χωρίς να απαιτείται σύγκρουση. Αυτό σημαίνει ότι
δεν μπορείς να πάρεις πίσω αυτό που έδωσες κατά λάθος, ούτε μπορείς να
αφαιρέσεις από κάποιον το κεφάλαιο που διαχειρίζεται όταν αυτό είναι γνώση. Η
γνώση δεν έχει υλική υπόσταση, ώστε να είναι δυνατή η αφαίρεσή της από τον
κάτοχό της, με αποτέλεσμα αυτός να τη στερηθεί. Ο ισχυρός, δηλαδή, είναι
ισχυρός όσο υπάρχει η ποσοτική διαφορά σ’ ό,τι αφορά το κεφάλαιο‑γνώση, αλλά
δεν μπορεί να ελέγχει πάντα αυτή τη διαφορά. Δεν αρκεί μόνο να μην κοινοποιείς
τη γνώση που κατέχεις. Ο κίνδυνος είναι γενικότερος, γιατί δεν μπορείς να περιορίσεις
τον άλλο να σκέπτεται και άρα να γεννά κεφάλαιο‑γνώση και ούτε μπορείς να
ελέγχεις τι γνωρίζει και άρα πότε απειλεί. Αυτός γνωρίζει πότε είναι αρκετά
ισχυρός για ν’ αμφισβητήσει —και άρα να επιτεθεί— και εσύ απλά περιμένεις.
Βλέποντας πώς λειτουργεί το κεφάλαιο‑γνώση,
αντιλαμβανόμαστε ότι από την πλευρά των κεφαλαιοκρατών αυτού του τύπου
απαιτούνται κάποιες ενέργειες για να προστατεύσουν το κεφάλαιό τους. Τα
πράγματα δεν είναι απλά όπως στις προηγούμενες περιπτώσεις. Μόνο σ’ αυτές τις
περιπτώσεις, είτε κάποιος είναι μορφωμένος είτε αμόρφωτος, αντιλαμβάνεται ότι
πρέπει να σέβεται το κεφάλαιο. Οι ανάγκες είναι αυτές που τον αναγκάζουν να
σέβεται τους κεφαλαιοκράτες και οι ανάγκες είναι η πραγματικότητα. Πρέπει να
φάει, να ντυθεί, να κινηθεί με αυτοκίνητο κι αυτά σημαίνουν ότι πρέπει να
σέβεται αυτούς που με μια τους απόφαση μπορούν να του προσφέρουν ή να του
στερήσουν τα αγαθά που έχει ανάγκη.
αντιλαμβανόμαστε ότι από την πλευρά των κεφαλαιοκρατών αυτού του τύπου
απαιτούνται κάποιες ενέργειες για να προστατεύσουν το κεφάλαιό τους. Τα
πράγματα δεν είναι απλά όπως στις προηγούμενες περιπτώσεις. Μόνο σ’ αυτές τις
περιπτώσεις, είτε κάποιος είναι μορφωμένος είτε αμόρφωτος, αντιλαμβάνεται ότι
πρέπει να σέβεται το κεφάλαιο. Οι ανάγκες είναι αυτές που τον αναγκάζουν να
σέβεται τους κεφαλαιοκράτες και οι ανάγκες είναι η πραγματικότητα. Πρέπει να
φάει, να ντυθεί, να κινηθεί με αυτοκίνητο κι αυτά σημαίνουν ότι πρέπει να
σέβεται αυτούς που με μια τους απόφαση μπορούν να του προσφέρουν ή να του
στερήσουν τα αγαθά που έχει ανάγκη.
Στην περίπτωση όμως της γνώσης απαιτούνται
ειδικές συνθήκες. Αν δεν μάθουν οι άνθρωποι να αντιλαμβάνονται τα πράγματα με
τον τρόπο που δίνει ισχύ στη γνώση, δεν τη σέβονται ως κεφάλαιο. Αν όμως συμβεί
αυτό, το κεφάλαιο περιορίζεται στις κατώτερες μορφές του και οι κύριοι της
γνώσης καταστρέφονται. Είναι βασικό δηλαδή οι ισχυροί της γνώσης να
δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες και άρα το κατάλληλο περιβάλλον, που να
δίνει ισχύ στο κεφάλαιό τους. Αυτές οι συνθήκες το προστατεύουν κι αυτές οι
συνθήκες αποτελούν την ικανή και αναγκαία συνθήκη για να λειτουργήσουν με το
γνωστό τρόπο. Από τη στιγμή όμως που κάποιος προστατεύει συνθήκες, αρχίζουμε
και αντιλαμβανόμαστε τα περί τεχνητού περιβάλλοντος. Αρχίζουμε και αντιλαμβανόμαστε
τα περί “Virtual Reality”. Κάποιοι προσπαθούν να μας πείσουν ότι το
κεφάλαιο‑γνώση είναι απόλυτα όμοιο σ’ ό,τι αφορά την ισχύ και τη σταθερότητα με
τις άλλες δύο μορφές κεφαλαίου. Προσπαθούν να μας πείσουν ότι συνδέεται κι αυτό
με την έννοια της ανάγκης και ότι τα θηρία της γνώσης είναι θηρία όμοια με τα
υπόλοιπα και άρα πρέπει να τα φοβόμαστε, γιατί στην αντίθετη περίπτωση θα μας
εξοντώσουν. Όλοι αυτοί, που για λόγους συμφέροντος προτίμησαν να μεταπηδήσουν
στην πιο κερδοφόρα μορφή του κεφαλαίου που είναι η γνώση—έχοντας όμως επίγνωση
των αδυναμιών του—, προσπαθούν με κάθε τρόπο να μας παραπλανήσουν, ώστε να μην
καταλάβουμε τις διαφορές μεταξύ των θηρίων.
ειδικές συνθήκες. Αν δεν μάθουν οι άνθρωποι να αντιλαμβάνονται τα πράγματα με
τον τρόπο που δίνει ισχύ στη γνώση, δεν τη σέβονται ως κεφάλαιο. Αν όμως συμβεί
αυτό, το κεφάλαιο περιορίζεται στις κατώτερες μορφές του και οι κύριοι της
γνώσης καταστρέφονται. Είναι βασικό δηλαδή οι ισχυροί της γνώσης να
δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες και άρα το κατάλληλο περιβάλλον, που να
δίνει ισχύ στο κεφάλαιό τους. Αυτές οι συνθήκες το προστατεύουν κι αυτές οι
συνθήκες αποτελούν την ικανή και αναγκαία συνθήκη για να λειτουργήσουν με το
γνωστό τρόπο. Από τη στιγμή όμως που κάποιος προστατεύει συνθήκες, αρχίζουμε
και αντιλαμβανόμαστε τα περί τεχνητού περιβάλλοντος. Αρχίζουμε και αντιλαμβανόμαστε
τα περί “Virtual Reality”. Κάποιοι προσπαθούν να μας πείσουν ότι το
κεφάλαιο‑γνώση είναι απόλυτα όμοιο σ’ ό,τι αφορά την ισχύ και τη σταθερότητα με
τις άλλες δύο μορφές κεφαλαίου. Προσπαθούν να μας πείσουν ότι συνδέεται κι αυτό
με την έννοια της ανάγκης και ότι τα θηρία της γνώσης είναι θηρία όμοια με τα
υπόλοιπα και άρα πρέπει να τα φοβόμαστε, γιατί στην αντίθετη περίπτωση θα μας
εξοντώσουν. Όλοι αυτοί, που για λόγους συμφέροντος προτίμησαν να μεταπηδήσουν
στην πιο κερδοφόρα μορφή του κεφαλαίου που είναι η γνώση—έχοντας όμως επίγνωση
των αδυναμιών του—, προσπαθούν με κάθε τρόπο να μας παραπλανήσουν, ώστε να μην
καταλάβουμε τις διαφορές μεταξύ των θηρίων.
Για
να γίνει με ασφάλεια αυτή η μεταπήδηση, έπρεπε ο κόσμος να μπει σε μια λογική
ξένη προς τα συμφέροντά του. Έπρεπε οι απλοί άνθρωποι να μάθουν να μην
αντιγράφουν, ώστε να μην κλέβουν κεφάλαιο. Έπρεπε επίσης οι κεφαλαιοκράτες, που
κατέχουν γη και εργοστάσια, να μάθουν να σέβονται αυτούς που κατέχουν γνώση και
να τους αναγνωρίζουν ως όμοιους κεφαλαιοκράτες. Έπρεπε να πεισθούν αυτοί που
παράγουν να πληρώνουν αυτούς που τους δίνουν γνώση για την παραγωγή. Να μάθουν
να σέβονται το κεφάλαιο‑γνώση και να το προστατεύουν οι ίδιοι από την
αντιγραφή. Να μάθουν να πληρώνουν για ν’ αγοράζουν τις εξελιγμένες μεθόδους
παραγωγής. Να μάθουν να κλείνουν τα εργοστάσια ή να πουλούν τη γη, όταν δεν
μπορούν να αγοράσουν τη γνώση που απαιτεί ο ανταγωνισμός. Όπως ο άρρωστος
γνωρίζει ότι υπάρχει ζωή και θάνατος και ανάμεσα σ’ αυτά ο υπερπολύτιμος
γιατρός, έτσι και τα συστήματα έπρεπε να μάθουν το ανάλογο. Να μάθουν ότι η ζωή
είναι η ανταγωνιστικότητα, ενώ ο θάνατος η έλλειψή της. Οι ισχυροί της Γης
παριστάνουν τους γιατρούς, που —με τη γνώση τους— άλλους τους οδηγούν στη ζωή
και άλλους στο θάνατο. Αυτοί επιλέγουν ποιοι εργοστασιάρχες και άρα ποια
συστήματα θα πάρουν την ανώτερη γνώση —και άρα θα επιβιώσουν στην αγορά— και
ποιοι όχι. Έχουν βάλει όλον τον κόσμο σ’ αυτήν τη λογική και τον
εκμεταλλεύονται. Η εκμετάλλευση είναι η μέγιστη δυνατή και είναι αυτή που, όταν
οι συνθήκες το επιτρέπουν, έχει τα λιγότερα προβλήματα για τους κυρίους της. Το
κέρδος του κεφαλαίου‑γνώση δεν κινδυνεύει από το χαλάζι ούτε από τις πλημμύρες,
όπως το κέρδος του κεφαλαίου‑γη. Δεν χρειάζεται συντήρηση και ούτε εξαρτάται
από την ευσυνειδησία των εργατών. Η γνώση είναι καθαρή μορφή κεφαλαίου, που
αποδίδει πάντα το κέρδος που έχει προβλεφθεί και έχει σχέση με την ποιότητά της
και μόνο.
να γίνει με ασφάλεια αυτή η μεταπήδηση, έπρεπε ο κόσμος να μπει σε μια λογική
ξένη προς τα συμφέροντά του. Έπρεπε οι απλοί άνθρωποι να μάθουν να μην
αντιγράφουν, ώστε να μην κλέβουν κεφάλαιο. Έπρεπε επίσης οι κεφαλαιοκράτες, που
κατέχουν γη και εργοστάσια, να μάθουν να σέβονται αυτούς που κατέχουν γνώση και
να τους αναγνωρίζουν ως όμοιους κεφαλαιοκράτες. Έπρεπε να πεισθούν αυτοί που
παράγουν να πληρώνουν αυτούς που τους δίνουν γνώση για την παραγωγή. Να μάθουν
να σέβονται το κεφάλαιο‑γνώση και να το προστατεύουν οι ίδιοι από την
αντιγραφή. Να μάθουν να πληρώνουν για ν’ αγοράζουν τις εξελιγμένες μεθόδους
παραγωγής. Να μάθουν να κλείνουν τα εργοστάσια ή να πουλούν τη γη, όταν δεν
μπορούν να αγοράσουν τη γνώση που απαιτεί ο ανταγωνισμός. Όπως ο άρρωστος
γνωρίζει ότι υπάρχει ζωή και θάνατος και ανάμεσα σ’ αυτά ο υπερπολύτιμος
γιατρός, έτσι και τα συστήματα έπρεπε να μάθουν το ανάλογο. Να μάθουν ότι η ζωή
είναι η ανταγωνιστικότητα, ενώ ο θάνατος η έλλειψή της. Οι ισχυροί της Γης
παριστάνουν τους γιατρούς, που —με τη γνώση τους— άλλους τους οδηγούν στη ζωή
και άλλους στο θάνατο. Αυτοί επιλέγουν ποιοι εργοστασιάρχες και άρα ποια
συστήματα θα πάρουν την ανώτερη γνώση —και άρα θα επιβιώσουν στην αγορά— και
ποιοι όχι. Έχουν βάλει όλον τον κόσμο σ’ αυτήν τη λογική και τον
εκμεταλλεύονται. Η εκμετάλλευση είναι η μέγιστη δυνατή και είναι αυτή που, όταν
οι συνθήκες το επιτρέπουν, έχει τα λιγότερα προβλήματα για τους κυρίους της. Το
κέρδος του κεφαλαίου‑γνώση δεν κινδυνεύει από το χαλάζι ούτε από τις πλημμύρες,
όπως το κέρδος του κεφαλαίου‑γη. Δεν χρειάζεται συντήρηση και ούτε εξαρτάται
από την ευσυνειδησία των εργατών. Η γνώση είναι καθαρή μορφή κεφαλαίου, που
αποδίδει πάντα το κέρδος που έχει προβλεφθεί και έχει σχέση με την ποιότητά της
και μόνο.
Απόσπασμα από το βιβλίο:
